با توجه به روند افزایشی جمعیت سالمندان در کشور، تمرکز بر ارتقای کیفیت زندگی این قشر تأثیرگذار جامعه بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. به مناسبت هفته ملی سالمندان، در گفتگویی اختصاصی با دکتر معین اکبرحیدری، پزشک خانواده مرکز بهداشتی درمانی امام رضا(ع)، چالش‌های اساسی این دوران و راهکارهای عملی برای مواجهه با آن‌ها به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت. این گفتگو، تأکیدی جامع بر ضرورت توجه به ابعاد جسمی، روحی و اجتماعی سالمندان در جامعه امروز ما داشت.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بهداشت و درمان صنعت نفت هرمزگان، دکتر معین اکبرحیدری با اشاره به تحولات جمعیتی در ایران، روند رو به رشد جمعیت سالمندان را یک واقعیت انکارناپذیر دانست. ایشان توضیح دادند که توسعه‌های اقتصادی و بهداشتی منجر به افزایش میانگین سنی جامعه شده است؛ به طوری که بر اساس آمار رسمی سرشماری سال ۱۳۹۵، بیش از ۷ میلیون نفر معادل ۹.۲۸ درصد جمعیت کشور در گروه سنی سالمندان قرار داشته‌اند. این روند افزایشی به گونه‌ای است که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۳۰، نسبت سالمندان به جمعیتی کل به حدود ۴۰ درصد برسد. این آمار، اهمیت حیاتی توجه به نیازها و دغدغه‌های این گروه سنی رو به رشد را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
این پزشک خانواده در خصوص چالش‌های متعددی که سالمندان با آن‌ها روبرو می‌شوند، اظهار داشت: کاهش توانایی‌های جسمی، ابتلا به بیماری‌های مزمن، و مشکلات حافظه از جمله این موانع هستند اما انزوای اجتماعی مهم‌ترین و تأثیرگذارترین عامل در افت کیفیت زندگی سالمندان است. مواجهه با این چالش‌ها نیازمند رویکردی جامع است که ابعاد جسمی، روحی و اجتماعی مراقبت از سالمندان را در بر بگیرد.
وی به سه اصل کلیدی سازمان بهداشت جهانی اشاره کرد و گفت توسعه زیرساخت‌های مراقبت طولانی‌مدت، تربیت و حفظ کادر متخصص و آموزش دیده و همچنین حمایت از مراقبان و پایش مستمر کیفیت خدمات ارائه شده نکات مهم WHO در حوزه مراقبت از سالمندان است.
در ادامه گفتگو به اصول کلیدی و راهکارهای عملی برای مراقبت روزمره از سالمندان پرداخته شد که اجرای آن‌ها می‌تواند تأثیر چشمگیری بر کیفیت زندگی این قشر داشته باشد. دکتر اکبرحیدری با اشاره به این موضوع گفت: در وهله اول، فعالیت بدنی اهمیت می‌یابد؛ تشویق سالمندان به انجام ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی روزانه، نه تنها برای بهبود سلامت قلبی و عروقی آن‌ها مفید است، بلکه به طور قابل ملاحظه‌ای روحیه و سرزندگی‌شان را ارتقا می‌بخشد. در کنار تحرک، ایمن‌سازی محیط زندگی نیز یک ضرورت است. اقداماتی ساده نظیر اطمینان از عدم لغزندگی فرش‌ها، تامین نور کافی در تمام مسیرها و مهم‌تر از همه، نصب دستگیره‌های کمکی در حمام و راه‌پله‌ها، می‌تواند به طور مؤثری از حوادث ناگواری نظیر سقوط سالمندان جلوگیری کند. از منظر پزشکی، مراجعه منظم به پزشک برای پیگیری و بررسی دوره‌ای بیماری‌های شایع مانند فشار خون، دیابت و بررسی وضعیت حافظه برای تشخیص زودهنگام آلزایمر، از اهمیت بالایی برخوردار است. مکمل این مراقبت‌های پزشکی، مدیریت صحیح داروها است؛ این امر شامل مصرف به موقع و دقیقاً طبق دستور پزشک داروهاست و همچنین لزوم مشورت مستمر با پزشک در خصوص هرگونه عوارض احتمالی یا تداخلات دارویی محسوب می‌شود. در نهایت، حمایت عاطفی از سالمندان نقشی محوری در ارتقاء کیفیت زندگی این عزیزان دارد. توجه به احساسات سالمند، احترام قائل شدن برای خواسته‌ها و نیازهایش، و همراهی فعال آن‌ها در فعالیت‌های اجتماعی، احساس ارزشمندی، دیده شدن و شنیده شدن را در آن‌ها تقویت کرده و مانع از انزوای اجتماعی خواهد شد.
این پزشک خانواده، تغذیه سالم را ستون فقرات سلامت سالمندان دانست و بیان کرد: در دوران سالمندی، نقش محوری تغذیه سالم برجسته می‌شود. رژیم غذایی ایده‌آل برای این گروه سنی باید کم‌چرب، کم‌نمک و سرشار از فیبر باشد تا به حفظ سلامت عمومی بدن کمک کند. مصرف کافی پروتئین نیز برای جلوگیری از ضعف عضلانی و مقابله با پوکی استخوان ضروری است. منابع پروتئینی با کیفیت برای سالمندان شامل تخم مرغ، بادام درختی، سینه مرغ، شیر و ماست، انواع حبوبات، گوشت گاو کم‌چرب، ماهی، جو دوسر، کینوا و جگر است. همچنین، توجه به ویتامین‌ها و مواد معدنی مهم است. ویتامین D و کلسیم نقش کلیدی در پیشگیری از پوکی استخوان دارند و منابع خوب آن‌ها عبارتند از محصولات لبنی، انواع ماهی، تخم مرغ و قارچ. ویتامین‌های گروه B نیز در کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی موثرند و در گوشت‌ها، تخم مرغ، شیر و فرآورده‌های لبنی، غلات سبوس‌دار و سبزی‌های برگ تیره یافت می‌شوند. ذخایر آهن نیز به بهبود سیستم ایمنی و عملکرد عضلات کمک کرده و از کم‌خونی که یکی از خطرات شایع در سالمندان است، جلوگیری می‌کند. اسفناج، دل و جگر، حبوبات، گوشت قرمز، تخمه کدو، کینوا، میوه‌ها، ماهی، کلم بروکلی و شکلات تلخ از منابع غنی آهن هستند.
در مقابل، برخی مواد غذایی وجود دارند که مصرف آن‌ها برای سالمندان توصیه نمی‌شود و بهتر است از رژیم غذایی آن‌ها حذف شوند. غذاهای پرچرب و سرخ‌شده به دلیل داشتن چربی‌های ناسالم و کالری بالا، می‌توانند منجر به افزایش وزن و بروز بیماری‌های قلبی شوند. همچنین، مصرف زیاد نمک در غذاها می‌تواند فشار خون و مشکلات کلیوی را تشدید کند. شکر و شیرینی‌ها نیز با افزایش خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی، سلامت سالمندان را به طور جدی تهدید می‌کنند. علاوه بر این، غذاهای فراوری شده که معمولاً حاوی مقادیر بالایی نمک، شکر و چربی‌های ناسالم هستند، باید تا حد امکان مصرف نشوند.
برای پیشگیری از یبوست، که یکی از مشکلات شایع در دوران سالمندی محسوب می‌شود، توصیه پزشک خانواده مرکز بهداشتی درمانی امام رضا(ع) بر رعایت رژیم غذایی غنی از فیبر، شامل مصرف منظم سبزیجات تازه، میوه‌ها، نان سبوس‌دار و حبوبات، همراه با نوشیدن مقدار کافی آب است. علاوه بر این، انجام فعالیت بدنی روزانه مانند پیاده‌روی سبک، نقش حیاتی در بهبود عملکرد دستگاه گوارش ایفا می‌کند.
دکتر اکبرحیدری در پایان گفتگو، توصیه‌ای کلیدی به خانواده‌ها ارائه داد: سالمندی را نباید مترادف با بیماری و ناتوانی بدانیم. ایشان تأکید کردند که با اندکی توجه، مراقبت‌های دوره‌ای منظم، آموزش شیوه‌های زندگی سالم و مهم‌تر از همه، همراهی و همدلی خانواده، می‌توانیم به سالمندان کمک کنیم تا دوران کهولت را با آرامش، سلامت و امید بیشتری سپری کنند. در نهایت احترام و محبت، بزرگ‌ترین هدیه‌ای است که می‌توانیم در این مرحله از زندگی به آنان تقدیم کنیم.
سالمندان گنجینه‌های تجربه و دانایی جامعه هستند و شایسته عمیق‌ترین احترام و قدردانی. با عشق، همراهی و امید، می‌توانیم فصل پایانی عمرشان را به زیباترین و پربارترین دوران زندگی‌شان تبدیل کنیم.